Türk Silahlı Kuvvetleri
|
| Kuruluş |
3 Mayıs 1920[1] |
| Birimler |
25px Kara Kuvvetleri
25px Deniz Kuvvetleri
25px Hava Kuvvetleri
 Jandarma *
 Sahil Güvenlik *
* Jandarma ve Sahil Güvenlik barış zamanında İçişleri Bakanlığı'nın komutası altındadır.
|
| Merkezi |
Ankara |
| Komuta |
| Cumhurbaşkanı |
Abdullah Gül |
| Milli Savunma Bakanı |
İsmet Yılmaz |
| Genelkurmay Başkanı |
Orgeneral Necdet Özel |
| Genel bilgiler |
| Genel askerlik yaşı |
20 |
| Zorunlu askerlik |
6-15 Ay (Öğrenim düzeyine göre değişmekte) |
Askeriyeye alınması mümkün
olan vatandaş sayısı |
21,079,077 (2010) erkek 16-49 [4],
20,558,696 (2010) bayan 16-49 [4] |
Askeriyeye alınmasına uygun
olan vatandaş sayısı |
17,664,510 (2010) erkek 16-49 [4],
17,340,816 (2010) bayan 16-49 [4] |
Her sene askerlik yaşına
gelen vatandaş sayısı |
700,079 (2010) erkek,
670,328 (2010) bayan |
| Etkin personel sayısı |
721.153 - Toplam (2012)[2][3]
General/Amiral: 365
Subay: 39.975
Yedek Subay: 6829
Astsubay: 95.824
Uzman Jandarma: 24.700
Uzman Erbaş: 40.515
Erbaş/Er: 458.368
Sivil Memur/İşçi: 53.424 (9.) |
| Rezerve personel sayısı |
Jandarma: 50,000 (2008)
Diğer Branşlar: 379,000 (2008) |
| Dış personel sayısı |
 Afganistan (1450)
 Bosna-Hersek (356)
 Lübnan (261)
 Demokratik Kongo Cumhuriyeti (17) |
| Maliye |
| Bütçe |
$16.975 Milyar $ (2010)[5] |
| GSYİH Paydası |
1.5% (2010) [5] |
| Sanayi |
| Yerli yardımlar |
MKEK
ASELSAN
GİRSAN
TISAS
Havelsan
Transvaro
Tusaş
Otokar
Roketsan
TÜBİTAK
Gölcük Tersanesi
Akdal Silahları |
| Dış yardımlar |
 ABD
 Almanya
 Birleşik Krallık
 İtalya
 Güney Kore
 Fransa
 İspanya
 Çin
 Rusya
 İsrail
 Avustralya
 Hollanda
 Norveç
 İsveç
 Pakistan
Bosna-Hersek
 Arnavutluk |
| Yıllık ithalat |
$675 milyon [6] |
| Yıllık ihracat |
$830 milyon [7] |
| İlgili maddeler |
| Tarih |
Türk askerî tarihi |
| Rütbeler |
Subay rütbeleri, Astsubay rütbeleri, Uzman Jandarma rütbeleri, Uzman Erbaş rütbeleri, Erbaş rütbeleri |
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Türkiye Cumhuriyeti devletini içten ve dıştan gelebilecek olan her türlü tehdite karşı savunma görevini üstlenmiş olan silahlı devlet kuvvetidir. Yaptırım gücünü, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'ndan alır. Mevcut dönemin başkomutanı Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'dür.
Kara Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri olmak üzere üç kuvvetten oluşur. Barış döneminde İçişleri Bakanlığına bağlı olarak görev yapan ve sefer durumunda Kara ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bünyesine dahil olan Jandarma ve Sahil Güvenlik Teşkilatı ise alt birimleridir. Toplam asker sayısı bakımından dünyanın 9. ve NATO'nun Amerika Ordusu'dan sonra 2. kalabalık ordusudur[8]. Aynı zamanda NATO'nun zorunlu askerlik uygulayan 8 üyesinden biridir.
Geçmiş
- Ana madde: Türk askerî tarihi
Çanakkale savaşlarında Osmanlı donanmasından bir grup denizci
I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu 7 cephede savaşa 2.850.000 kişiyi silah altına alarak girdi. Bu ordu 70 piyade, 2 süvari tümeninden oluşan 24 kolordulu 9 ordu birliğiydi.Mondros Mütarekesi'nden sonra zorunlu terhislerle 50.000 kişiye inmişti.
Osmanlı Ordusu'nun kalan iki kolordusundan biri Suriye cephesinden Ankara'ya konuşlanan Ali Fuat Paşa komutasındaki 20. Kolordu, diğeri ise Kafkas Cephesinde Erzurum'da konuşlandırılmış Kâzım Karabekir komutasındaki 15. Kolordu'ydu.
Görevi
Türk Silahlı Kuvvetleri Türkiye Cumhuriyeti devletini içten ve dıştan gelebilecek olan tehditlere karşı savunma görevini üstlenmiş olan silahlı devlet kuruluşudur. Yaptırım gücünü Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'ndan alır.
Rölyefi
Türk Silahlı Kuvvetleri Rölyefi altta üç parçaya bölünmüş ve Türkiye'nin ulusal renkleri olan kırmızı (ortada) ve beyazın (yanlarda) olduğu üstünde Türk bayrağının ve Türk ulusunun simgesi olan ay-yıldız, yanında Türk Hava Kuvvetleri'ni temsilen iki kanat altında Türk Kara Kuvvetleri'ni temsilen bir miğfer ve çapraz iki kılıç, onun da altında Türk Deniz Kuvvetleri'ni temsilen de büyük bir deniz çıpası bulunmaktadır.
Yapılanması
Genelkurmay Başkanlığı
- Ana madde: Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı
Türk Silahlı Kuvvetleri'ni yöneten ve yönlendiren Türkiye'deki en üst düzey askeri birimdir. Savaşta Başkomutanlık görevini Cumhurbaşkanı adına yerine getirir. Kuvvetlere komuta etmek, savaşa hazırlanmasında personel, haber alma, harekat, yapılanma, eğitim-öğretim ve lojistik hizmet ilkeleri ve programları Genelkurmay Başkanlığının sorumluluklarıdır.
Kara Kuvvetleri
- Ana madde: Türk Kara Kuvvetleri
Türk Kara Kuvvetleri, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin en büyük birimidir. Bünyesinde 4 Ordu, 9 Kolordu, 2 Mekanize Tümen, 9 Zırhlı Tugay, 15 Mekanize Piyade Tugayı, 11 Motorize Piyade Tugayı, 5 Komando Tugayı, 1 İnsani Yardım Tugayı, 2 Topçu Tugayı bulunur. Ayrıca Kıbrısta Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri adı altında yaklaşık bir kolordu seviyesinde yaklaşık 40.000 Personel bulundurmaktadır. Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti'nin korunması ve kollanması ile ilgili kendisine verilen görevleri yerine getirir. Türk Kara Kuvvetindeki asker (er ve erbaş) sayısının 350.000 üstünde olduğu sanılmaktadır.
Afganistan'daki bir Türk askeri
Jandarma
- Ana madde: Jandarma (Türkiye)
Jandarma Genel Komutanlığı, görev alanı il ve ilçe belediye sınırları dışında kalan yerler ile polis teşkilatı bulunmayan yerler olarak belirlenmiş olan kolluk kuvveti. Savaş ve olaganüstü haller dışında İçişleri bakanlığına bağlıdır. Türkiye yüzölçümünün % 92'si jandarma bölgesidir.[9]
Deniz Kuvvetleri
- Ana madde: Türk Deniz Kuvvetleri
Türk Deniz Kuvvetleri, Türkiye'yi denizden gelecek tehditlere karşı savunmak ve ülkenin denizle alakalı menfaatlerini korumak ve kollamakla görevli kuvvettir. Deniz Kuvvetleri 26 Fırkateyn, 14 Denizaltı, 9 Korvet ile Karadeniz, Ege ve Akdenizde saygı duyulan bir güçtür. 51.000 aktif çalışanı ile personel sayısı bakımında dünyanın 8. büyük deniz kuvvetidir.[10] Donanma Komutanlığı, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı, Güney Deniz Saha Komutanlığı, Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığı olmak üzere dört ana ast komutanlıktan oluşur.[11]
Sahil Güvenlik
- Ana madde: Sahil Güvenlik (Türkiye)
Görevi, deniz yetki alanlarında ulusal ve uluslararası hukuku etkin kılmak, can ve mal güvenliğini sağlamaktır.[12] 1 Ocak 1985'de İçişleri Bakanlığı'na bağlanan komutanlık; bu tarihten önce Jandarma Genel Komutanlığı'na bağlıydı.[13] 5.070 aktif personele sahip teşkilat TSK'da tümen seviyesinde temsil edilmektedir.[14]
Hava Kuvvetleri
- Ana madde: Türk Hava Kuvvetleri
1911 yılında kurulan ve şu anda envanterinde 900'ün üzerinde uçak barındıran, barışta Türk Hava Sahası'nı savunan, savaşta kara ve deniz kuvvetlerine destek veren kuvvettir.
Savaşlar, Operasyonlar ve Krizler
Kurtuluş Savaşı modern Türk ordusunun katıldığı ilk savaş kabul edilebilir. TBMM önderliğinde yapılan bu savaşta Türk milleti Kuva-yi Milliye örgütleri ve dönemin bazı Osmanlı orduları içinde Misak-ı Milli sınırlarını korumak için İtilaf Devletleri'ne karşı savaşmıştır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda bu ordular düzenli bir yapılandırmayla Türk Silahlı Kuvvetleri adını almıştır. Türk Ordusu Cumhuriyet tarihi boyunca bir çok isyan bastırmış, Kore Savaşı ve Kıbrıs Harekâtı'nda savaşmış, terör örgütü PKK'ya karşı operasyonlar yapmıştır. Ayrıca Afganistan, Kosova, Lübnan, Somali gibi birçok ülkeye uluslararası askerıi kuvvetlere destek amaçlı asker göndermiştir.
Savaşlar
I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu'nun İtilaf Devletleri'nce işgali sonucunda Misak-ı Milli sınırları içinde ülke bütünlüğünü korumak için girişilen çok cepheli siyasi ve askeri mücadele. 1919-1922 yılları arasında gerçekleşmiş ve 11 Ekim 1922'de imzalanan Mudanya Mütarekesi ile fiilen, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile resmen sona ermiştir.
Ağustos 1922'de kuvvetler 200.000 kişiydi. Batı, Doğu, Güney cephelerinde savaştı. Çatışmalar Batı cephesinde I. İnönü Muharebesi ve II. İnönü Muharebesi, Kütahya-Eskişehir Muharebeleri, Sakarya Meydan Muharebesi, Büyük Taarruz, Başkomutanlık Meydan Muharebesi.
Türkiye Cumhuriyeti, 1950 yılında başlayan Kore Savaşı'na fiilen katılmış ve 1950'den 1953'e kadar tugay büyüklüğünde bir kuvvetle Kuzey Kore'ye karşı savaşmıştır.
Sovyet baskısına karşı müttefikler arayan ve bu sebeple NATO'ya girmek isteyen Türkiye, bu isteklerini daha kolay elde etmek ve Amerika'ya yakınlaşmak amacıyla Kore Savaşı'na bir tugay yollamıştır.
Kıbrıs Barış Harekâtı
- Ana madde: Kıbrıs Harekâtı
Kıbrıs Harekâtı, 20 Temmuz 1974'te Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kıbrıs'ta başlattığı askerî harekâttır. Harekâtın sonucunda Rum birlikleri ezici bir şekilde mağlup edilerek Kıbrıs'ın kuzeyi alınmış ve bölgede Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) kurulmuştur.
Operasyonlar
PKK ile mücadele
- Ana madde: Türkiye-PKK çatışmaları
Türk Silahlı Kuvvetleri, PKK ile 1980'li yıllardan beri mücadele etmektedir. Millî Savunma Bakanlığı verilerine göre 1984-2009 arasında 5821 TSK mensubu, 775 emniyet görevlisi, 1350 köy korucusu, 4.828 sivil çatışma ve saldırılarda hayatını kaybetmiş, yaklaşık 28.000 PKK militanı öldürülmüştür.[15]
Bu mücadele çerçevesinde terör örgütü PKK'nın iki numaralı adamı Şemdin Sakık 14 Nisan 1998'de, elebaşı Abdullah Öcalan ise 15 Şubat 1999'da yakalanmışlar, yargılama süreçlerini takiben vatana ihanet suçundan müebbet hapis cezası ile cezalandırılarak cezaevine konulmuşlardır.
Türk Silahlı Kuvvetleri 1991 yılından beri Kuzey Irak'taki PKK kamplarına yönelik Süpürge, Kazıma, Çelik, Tokat, Çekiç, Şafak, Sandviç ve Güneş kod adlı sınır ötesi harekâtlar düzenlemiştir.
Krizler
Kardak Krizi
Türk bandıralı bir geminin Kardak Kayalıkları'nda karaya oturması sonucu Türk ve Yunan kurtarma ekipleri arasında anlaşmazlık çıkınca patlayan krizdir ve iki ülkeyi savaşın eşiğine getirmiştir
Türk Sat komandoları, Kardak kayalıklarının etrafını saran Yunanistan Donanmasını aldatarak Kayalıklara çıkarma yapmıştır. Olayı 4 saat sonra ABD'den Öğrenen Yunanistan GenelKurmay Başkanının istifası ile sonuçlanmıştır.
Suriye Krizi
PKK lideri Abdullah Öcalan'ın Suriye içinde serbestçe dolaşması ve terör örgütünün kamplarının burada kurulması Türkiye ile Suriye'yi karşı karşıya getirdi. Türk Ordusu Suriye sınırına doğru yığıldı. Dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz meclisten savaş yetkisi isteyebileceklerini söyledi. Hafız Esad başkanlığındakı Suriye sonunda bu baskılara dayanamayarak tutumundan vazgeçerek Öcalan'ı sınırdışı etti. Bu kriz 2 ülkeyi savaşın eşiğine getirmiştir.
TSK, iç güvenliğin tehdit altında olduğunu ifade ederek zaman zaman sivil yönetime müdahele etmiştir.[16] Bu müdahalelerde temel hukuki dayanak Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesinde yer alan "Madde 35 - Silahlı Kuvvetlerin vazifesi; Türk yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumaktır."[17] hükmü olmuştur. Ancak 12 Eylül Darbesi'nin yargılanması için hazırlanan iddianamede bu maddenin darbeye meşruiyet kazandırmayacağı ve hiçbir kanun maddesinin Anayasa’nın üzerinde olamayacağının altı çizildi. Devlet düzeninin temel kurumlarından TBMM ve tüm hak ve özgürlükleri ortadan kaldırmak için 35. maddeyi gerekçe göstermenin hukuka aykırılığa kılıf bulma gayreti olduğu aktarıldı.[18]
TSK 1960 ve 1980 yıllarında iki kez yönetime el koymuş, 1971 ve 1997 yıllarında ise hükümeti istifaya zorlamıştır.
2007 yılından sonra Türk Silahlı Kuvvetleri'nin bazı muvazzaf ve emekli mensubları, darbe planı ve ülkeyi kontrol atına almak amaçlı kaos planlarına ilişkin davalarla ilgili olarak yargılanmaya başlanmıştır. Bu davalar arasında Sarıkız, Ayışığı, Yakamoz ve Eldiven darbe teşebbüsü iddiaları, Balyoz darbe planı ve İrticayla Mücadele Eylem Planı, Ergenekon davaları bulunmaktadır. Bu davalar çerçevesinde 200'den fazla TSK mensubu tutuklu olarak yargılanmaktadır.
Akademiler
Askeri Tıp Akademisi
Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne sağlık bilimleri alanında askeri personel yetiştiren bir komutanlıktır. Ankara Etlik'te bulunmaktadır. Akademi şu bölümlerden oluşmaktadır:
- Gülhane Askeri Tıp Fakültesi
- Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Sağlık Astsubay Meslek Yüksek Okulu
Askerî Kurum ve Etkinlikler
Yargı
Askerî mahkemeler askerî hukuk hükmü altında olan askeri personel için ceza belirler. Genellikle askeriyede disiplin ihlalini önlemek içindir.
- Askerî Yargıtay, askerî mahkemeler tarafından verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
- Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ya da kısaca AYİM, Türkiye'de asker idari yargı alanında faaliyet gösteren tek mahkemedir. 4 Temmuz 1972 tarih ve 1602 sayılı kanunla kuruldu.
OYAK Holding
OYAK Holding (Ordu Yardımlaşma Kurumu), 27 Mayıs darbesinden sonra [19] kurulmuş, özel hukuk hükümlerine bağlı, TSK mensuplarının yardımlaşma ve emeklilik fonudur. OYAK`ın yönetiminde sivil devlet memurlarıyla birlikte muvazzaf askerler de vardır. Temsilciler Meclisi yönetiminde ise hizmet veren dört general bulunur.[20]
OYAK kurumlar vergisinden muaf tutularak KİT`lere tanınmayan bir hak tanınmıştır. Bunu devletin OYAK`a bir katkısı olarak gören bazı kişiler bu durumun, piyasada aynı işi yapan şirketler açısından serbest rekabeti bozduğunu iddia ederler.[20] [21]
Müzeler
Askerî Müze, İstanbul'un Harbiye semtinde bulunan, 54.000 m²lik bir alan üzerinde kurulu 18.600 m²lik binasıyla bir yapılar kompleksidir. Geniş bir alana yayılan Mekteb-i Harbiye binası, Osmanlı Devleti’ne subay yetiştirmek amacıyla kurulmuş ve 1862’de inşa edilmiştir.
Türkiye'nin denizcilik alanında en büyük askerî müzesidir. Koleksiyonunda yaklaşık 20.000 adet eser bulunmaktadır. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı olan İstanbul Deniz Müzesi Türkiye'de kurulan ilk askeri müzedir. 1897 yılında, dönemin Bahriye Nazırı Hasan Hüsnü Paşa'nın emirleri ile Tersane-i Amire'de (Osmanlı Devlet Tersanesi Kasımpaşa, İstanbul'da) küçük bir binada "Müze ve Kütüphane İdaresi" ismi ile kurulmuştur
İstanbul Havacılık Müzesi, Yeşilköy'de askeri havaalanın bitişiğinde yer alan ve Türk hava kuvvetlerine ait uçakların sergilendiği müzedir. I. Dünya Savaşı sonunda, en eskisi 1912 yılına ait olmak üzere muhtelif milletlere ait tayyareler ile hangarlarda 1. Dünya Savaşı devamınca Almanlar tarafından yapılan her tip tayyareden bir, iki ve üçer adet bulunması Hava Kuvvetleri Müfettişliği’nce bir hava müzesi kurma kararı alınmasına neden olmuştur. 16 Ekim 1985 tarihinde ziyarete açılmıştır.
Vakıflar
TSK Mehmetçik Vakfı er ve erbaşlardan çatışmada ölen veya herhangi bir nedenle hayatını kaybedenlerin bakmakla yükümlü oldukları yakınları ile gazi ve engelli Mehmetçiklere sosyal ve ekonomik destek sağlamak amacıyla 17 Mayıs 1982 tarihinde kurulmuştur.
- Elele Vakfı
- TSK Güçlendirme Vakfı
- Dayanışma Vakfı
- TSK Sağlık Vakfı
- TSK Eğitim Vakfı
